RZS czyli reumatoidalne zapalenie stawów to choroba autoimmunologiczna, gdzie układ odpornościowy atakuje własne komórki, co prowadzi do ich zniszczenia. Stan zapalny w RZS obejmuje głównie maź stawową, zwłaszcza małych stawów jak palce u rąk, dłonie, nadgarstki czy kolana. Postępujący proces zapalny doprowadza z czasem do nieodwracalnych, destrukcyjnych zmian w zaatakowanych stawach. Charakterystyczne objawy to ból, sztywność i obrzęk stawów rąk oraz stóp.
W świetle medycyny konwencjonalnej nie ma żadnego lekarstwa na reumatoidalne zapalenie stawów. Podstawowe leczenie polega na podawaniu niesteroidowych leków przeciwzapalne (NLPZ takie jak Diklofenac, Nimesil i inne), które mogą przynieść ulgę w bólu oraz steroidowych leków o działaniu przeciwzapalnym i przeciwalergicznym, tzw. kortykosteroidów (np Metypred). Niestety przyjmowanie tych leków przez długi czas miesiącami a właściwie latami skutkuje pojawieniem się skutków ubocznych takich jak: łatwe siniaczenie się, osteoporozę, złamania szyjki kości udowej, zaćmę, otyłość, większą podatność na infekcje, cukrzycę i wysokie ciśnienie tętnicze krwi.
Stosowane są w RZS również leki immunopresyjne (hamujące proces wytwarzania przeciwciał i komórek odpornościowych), które mogą z kolei powodować uszkodzenie szpiku kostnego, niewydolność wątroby i nerek. Ważne jest to, że w przypadku stosowania przez pacjenta leków immunosupresyjnych nie wolno stosować równocześnie suplementacji podnoszącej odporność (ponieważ wykluczają wzajemnie swoje działanie).
Dodatkowo zalecana jest również rehabilitacja, masaże oraz zmiana diety i umiarkowana aktywność fizyczna – w minimalnym stopniu obciążająca stawy.
Pojawia się coraz więcej badań na temat wpływu poszczególnych składników żywieniowych na ryzyko zachorowania i aktywność choroby. Okazuje się, że niektóre produkty mogą być pomocne w wyciszaniu stanu zapalnego.
Zastosowanie diety hipoalergicznej (pozbawionej alergenów pokarmowych) jest jedną z najbardziej efektywnych metod naturalnego leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów i to taką, która przynosi radykalną poprawę. Objawy wszystkich chorób autoimmunologicznych – w tym reumatoidalnego zapalenia stawów – mogą albo ustąpić, albo ich nasilenie może się znacząco zmniejszyć po odkryciu i wyeliminowaniu uczulających pokarmów i alergennych substancji chemicznych.
U znacznej części chorych na RZS zauważono skłonność do alergii pokarmowych na takie produkty jak:
gluten (białko roślinne występujące w ziarnach pszenicy, jęczmienia, żyta oraz w przetworach tych ziaren)
kukurydza
mleko
Spowodowane jest to zwiększoną przepuszczalnością błony jelit u chorych na RZS i tym samym zwiększa się przepuszczalność dla antygenów. Antygeny te powstają w żywności na skutek obecności takich związków chemicznych jak: pestycydy, nawozy sztuczne, konserwanty itd.
Większość ekspertów jest zgodnych co do tego, że technika eliminacyjno-prowokacyjna jest najbardziej efektywnym sposobem na wykrycie alergii pokarmowych. Polega ona na stosowaniu przez trzy tygodnie diety hipoalergicznej, która eliminuje większość najbardziej powszechnych alergenów pokarmowych: pszenicę, kukurydzę, nabiał, cytrusy, jajka, czekoladę. Następnie, organizm jest konfrontowany z wyeliminowanymi pokarmami jeden po drugim i odnotowywane są jego reakcje. W czasie stosowania diety eliminacyjnej u większości ludzi ustępują objawy chorobowe (sztywność, ból stawów itd.). Jeśli objawy wracają, kiedy dany pokarm zostaje ponownie wprowadzony, prawdopodobnie osoba jest na ten pokarm uczulona.
Alergie niekoniecznie są przyczyną choroby autoimmunologicznej, jednak na pewno mogą wywoływać nawroty dolegliwości lub zaostrzać objawy już istniejące, takie jak: poranna sztywność, ból stawów i mięśni, zmęczenie i wszelkiego rodzaju dolegliwości trawienne.
Ciekawy rodzaj diety przeciwzapalnej i przeciwalergicznej opracowała pani Bożena Konopka. Jest to dieta rotacyjna oparta na diecie eliminacyjnej. Program obejmuje 6 kroków wyjścia z alergii. Program ten powstał na podstawie wiedzy naukowej. Dieta ta różni się jednak od zaleceń diety eliminacyjno-prowokacyjnej. Na przykład eliminowane są warzywa, które najbardziej uczulają: marchew, seler, szczaw, owoce: truskawka, jabłko a także soja i oleje z orzechów. Nie stosuje się też ziół w tej diecie. Jadłospis jest ułożony według produktów pochodzących z konkretnych rodzin botanicznych. Warto jednak sięgnąć do jej książki.
Podane poniżej zalecenia są jedynie ogólnymi wskazówkami z diety eliminacyjnej i należy je zmodyfikować w zależności od indywidualnych tolerancji pokarmowych i alergii. Może zaistnieć potrzeba wyeliminowania roślin z rodziny psiankowatych – pomidorów, ziemniaków, papryki, bakłażanów i tytoniu u osób, które obserwują bóle stawów po spożyciu tych produktów. Istnieją także pewne pokarmy takie jak wołowina, wieprzowina i nabiał – mające działanie prozapalne, co znaczy, że z powodu zawartości określonego rodzaju tłuszczów wzmagają reakcję zapalną poprzez zwiększenie ilość produkowanych przez organizm prozapalnych hormonów zwanych prostaglandynami. Inne pokarmy, takie jak len czy konopie, plus witamina D, mają działanie przeciwzapalne i mogą odwrócić ten efekt.
Przy chorobach autoimmunologicznych trzeba pamiętać, że każdy pacjent jest inny i należy do każdej historii podchodzić indywidualnie. Stan zapalny w organizmie związany z chorobami autoimmunologicznymi dotyka jelita, powodując mniejsze wchłanianie, mniejszą tolerancję na rozmaite składniki diety. U jednych może to być gluten, czy pszenica, u innych laktoza, jabłka czy pomidory. Pacjent z reguły czuje, że po jakimś produkcie sztywność z rana się powiększa. Wtedy na 2-3 tygodnie eliminujemy ten składnik. I sprawdzamy czy jest poprawa.
Produkty, których należy unikać przy RZS:
pszenica i inne zawierające gluten ziarna (jęczmień, owies, żyto, wszystkie odmiany pszenicy – orkisz, kamut i płaskurka, kasza manna, kuskus, kasza jęczmienna – pęczak, mazurska, perłowa, musli, kasze owsiane, zbożowe kaszki błyskawiczne, płatki śniadaniowe, makarony z mąki zbożowej)
mleko i inne komercyjnie przetwarzane produkty nabiałowe – zawierają wysoką zawartość kwasów nasyconych, które mogą wpływać na zaostrzenie się stanów zapalnych toczących się w stawach.
jajka (bardzo często wywołują alergię, do rozważenia)
warzywa psiankowate: ziemniaki, pomidor, papryka, bakłażan
cukier i słodzone napoje – zaostrzają stany zapalne stawów. Poza tym cukier to doskonała pożywka dla grzybów Candida, które są szkodliwe dla naszego organizmu.
sztuczne słodziki (dobrym słodzikiem bezcukrowym jest stewia)
wszystkie napoje alkoholowe, w tym piwo i wino
kofeina (kawa, zwykła herbata, cola, czekolada) – wypłukują wapń z organizmu i zmniejszają przyswajalność białka
wszelkie pokarmy i napoje zawierające sztuczne wzmacniacze smaku, dodatki i konserwanty
wołowina, wieprzowina, wędliny – zawierają wysoką zawartość kwasu arachidonowego. Nadmiar tego kwasu w diecie wpływa na zaostrzenie reakcji zapalnych. Wędliny często zawierają dodatki konserwujące i znaczną ilość soli, co może podrażniać układ pokarmowy chorego.
smażone i solone pokarmy
orzechy kokosowe
orzeszki ziemne i nerkowce
sok grejpfrutowy – wchodzi w interakcje z wieloma lekami
oleje: kukurydziany i słonecznikowy – ze względu na wysoką zawartość kwasów z rodziny n-6 może wpływać na nasilenie reakcji zapalnych w organizmie i niwelować pozytywne działanie kwasów omega-3.
produkty wysoko przetworzone typu fast-food – są źródłem konserwantów oraz nasyconych kwasów tłuszczowych przez co mogą potęgować reakcje zapalne w organizmie.
ostre przyprawy: pieprz, papryka ostra, chilli oraz gotowe mieszanki przyprawowe – mogą podrażniać błonę śluzową jelit.
Produkty polecane w RZS:
pokarmy zawierające karoten, takie jak słodkie ziemniaki (bataty), marchew, szpinak, melon kantalupa, jarmuż, kabaczek i dynia
polecane są takie warzywa jak: brokuły, brukselka, kapusta, por, ogórki, sałata, buraki, seler, marchew, warzywa strączkowe oraz kiełki. Wśród owoców ze względu na wysoką zawartość witaminy C oraz związków z grupy flawonoidów szczególnie zalecane są: żurawina, owoce dzikiej róży, borówki, ciemne winogrona, truskawki, jagody, czarne porzeczki. Są źródłem antyoksydantów (witamina C, A, ß- karoten, witamina E, selen oraz cynk), które neutralizując wolne rodniki w organizmie, ograniczają przez to reakcje zapalne. Dodatkowo witamina C wspomaga produkcję kolagenu, który wchodzi w skład tkanki łącznej, chrząstek i pomaga w ich odbudowie.
ryżowe ciastka, ryżowe płatki śniadaniowe i krakersy ryżowe
makaron z gryki, komosy ryżowej, kukurydzy lub ryżu
produkty bezglutenowe: ryż biały i brązowy, kukurydza, gryka, proso, amarantus, quinoa, mąki i kasze ze zbóż naturalnie bezglutenowych (np. kasza jaglana z prosa, gryczana), płatki ryżowe
wszystkie świeże i suszone owoce, najlepiej organiczne
organiczne soki owocowe (świeżo wyciśnięte)
mleko ryżowe lub migdałowe, opcjonalnie mleko sojowe? (ryzyko alergii)
małe ilości orzechów (poza ziemnymi i nerkowcami)
pestki słonecznika i dyni
woda czysta, filtrowana lub ozonowana. Pomaga wypłukać toksyny z organizmu Ważne jest, aby dorośli pili przynajmniej 8 dużych szklanek dziennie!
zielona herbata – jest źródłem antyoksydantów oraz działa przeciwzapalnie
ryby morskie, owoce morza, olej lniany, orzechy włoskie i migdały – Ze względu na wysoką zawartość kwasów omega-3 o działaniu przeciwzapalnym polecane jest spożywanie tłustych ryb morskich minimum 2 razy w tygodniu.
oliwa z oliwek i olej z wiesiołka – bogate w kwasy nienasycone, o działaniu przeciwzapalnym
przyprawy: kurkuma, anyż, imbir, goździki – wykazują działanie przeciwzapalne. Polecany jest też majeranek, bazylia, chrzan, cząber, estragon, mięta, szałwia, tymianek.
cebula i czosnek – zawarte w nich związki siarki, kwercytyna i allicyna działają łagodząco w stanach zapalnych stawów
drób można zjeść dwa razy w tygodniu. Byle nie smażone, bo smażone potrawy zawierają substancje zaostrzające stan zapalny. Staramy się piec, dusić, czy gotować na parze.
Mięso jeść czy nie jeść?
Część dietetyków zaleca ograniczyć mięso i nie gotować wywarów na zupę na mięsie czy kościach. Uważają, że zawarte w nich substancje powodują nasilenie stanu zapalnego. Do zupy na warzywach zamiast tłuszczu zwierzęcego proponują dodać olej rzepakowy, bo tłuszcz jest potrzebny, stanowi nośnik smaku. Z kolei inni zalecają chude mięso: cielęcina, młoda wołowina, kurczak i indyk – bez skóry, chudy schab środkowy, szynka z indyka (pieczone, duszone, gotowane na parze). Tłuszcz zwierzęcy zawiera znaczne ilości kwasu arachidonowego, który wykazuje działanie prozapalne i zmniejsza korzystne oddziaływanie kwasów omega-3. Z tego względu chory powinien wybierać mięso o zmniejszonej zawartości tłuszczu. Polecane są też galaretki z kurzych łapek, nóżek wieprzowych, cielęcych, zupy na bazie kurzych łapek, galaretki rybne, drobiowe, sproszkowana chrząstka rekina, galaretki owocowe. Produkty te są wartościowym źródłem kolagenu, który wspomaga uzupełnianie ubytków strukturalnych kości oraz stawów, jak również niweluje działanie enzymów prozapalnych.
Dla zainteresowanych odsyłam jeszcze do protokołu autoimmunologicznego AIP. Jej autorzy zalecają w diecie głównie warzywa i mięso.
Aby uniknąć niedoborów wapnia, wynikającego z odstawienia nabiału należy zwiększyć podaż magnezu, który wpływa na wytwarzanie aktywnej formy witaminy D, odpowiadającej za wchłanianie wapnia. Regularnie należy dostarczać w diecie cynk, krzem i miedź, które występują w nasionach, roślinach strączkowych i zielonych warzywach. W diecie eliminacyjnej dobrze jest zadbać o kąpiele w solach zwierające magnez (sól Epsom, chlorek magnezu). Wody mineralne ( np. Dziedzilla, Szczawa, Hanna) około 100 ml dziennie uzupełnią dodatkowo dietę w minerały. Wskazane są również preparaty zawierające krzem (20-50 mg na dobę).
Dieta polegająca na eliminacji konkretnych nawyków żywieniowych może pomóc w wykluczeniu „ognisk zapalnych” (w postaci danych posiłków lub produktów), które pogarszają samopoczucie lub kondycję osoby chorej. Jeśli pacjent zauważy zmiany w swoim samopoczuciu lub kondycji zdrowotnej, wówczas będzie miał pewność jakie jedzenie mu szkodzi (występowanie obrzęków, bólu) a jakie pomaga.
