Kolagen jest jednym z ważniejszych białek organizmu.To główny budulec tkanki łącznej.
Tkanka łączna zapewnia podporę narządom, ochrania wrażliwe części ciała i jest głównym składnikiem skóry. Jednak najwięcej kolagenu jest w skórze właściwej. Tworzy on coś w rodzaju siateczki odpowiadającej za większość cech skóry: sztywność, wytrzymałość, odporność. Kolagen jest bardzo wytrzymały. Dzięki niemu skóra się nie rozrywa, chyba że dochodzi do ekstremalnego naciągnięcia, wówczas pęka i tworzą się rozstępy.
Kolagen wytwarzany jest przez różne komórki – w skórze są to fibroblasty. Składa się z aminokwasów, czyli połączonych ze sobą związków chemicznych. Fibroblasty wytwarzają króciutkie białkowe włókienka i wydalają je poza komórkę. Dalszy proces tworzenia kolagenu odbywa się już poza fibroblastami, w przestrzeni międzykomórkowej – drobne włókienka łączą się ze sobą i splatają, tworząc coraz dłuższe, zwinięte sznureczki. Sznureczki te łączą się ze sobą poprzecznie i tworzą w ten sposób coś w rodzaju siateczki lub tkaniny.
W skład organizmu ludzkiego wchodzi około 33% kolagenu (występuje on we wszystkich tkankach: skórze, ścięgnach, mięśniach, chrząstkach, kościach, zębach czy ścianach naczyń krwionośnych i nerwach). Jako budulec współtworzy praktycznie wszystkie narządy wewnętrzne (nerki, pęcherz, wątrobę, płuca, mózg, serce, oczy – siatkówka i rogówka – jajniki, jądra, macicę, łożysko), otaczając je warstwą ochronną.
Typy kolagenu
W ludzkich tkankach znajduje się 29 typów kolagenu. Numerowane są cyframi rzymskimi od I do XXIX i podzielone na kilka grup:
1. Kolageny fibrylarne: I, II, III, V, XI, XXIV, XXVII;
2. Kolagen błony podstawowej: IV;
3. Kolagen tworzący włókienka kotwiczące: VII;
4. Multipleksyny: XV, XVIII;
5. Kolagen tworzący mikrowłókna: VI;
6. Kolageny tworzące heksagonalne układy sieciowe: VIII, X;
7. Kolageny FACITs (Fibril-Associated Collagens with Interrupted Triple helices): IX, XII, XIV, XVI, XIX, XX, XXI, XXII, XXVI;
8. Kolageny zawierające domeny transmembranowe: XIII, XVII, XXIII, XXV.
Najbardziej popularne znane typy kolagenu to:
Typ I – jest dominującą formą kolagenu w skórze (to 85–90% kolagenu skóry) i stanowi jej włóknistą podporę.
Typ II – jest dominującym składnikiem chrząstki
Typ III -współtworzy do 15% kolagenu w skórze
Kolagen stanowi około 80 procent suchej masy skóry. Jest odpowiedzialny za starzenie się skóry. Kolagen jest nieustannie syntezowany przez organizm w fibroblastach (komórkach budujących tkanki), jednak tempo jego produkcji z wiekiem spada Do mniej więcej 25 roku życia panuje równowaga, czyli tyle samo kolagenu się odtwarza, co ubywa. W ciągu roku w ciele człowieka następuje wymiana około 3 kg kolagenu. W miejsce tego, który się rozpada, powstaje nowy. Od 30 roku życia więcej kolagenu ubywa niż się tworzy, co wynika z tego, że komórki mają mniejszą wydajność i nie nadążają z naprawianiem tych różnych mikrouszkodzeń.
Dlatego z wiekiem skóra traci swoje właściwości, co objawia się zmarszczkami i wiotkością. Kolagen u starszej osoby nie jest już tak wytrzymały i tak odporny. Osłabieniu ulegają: włosy – stają się bardziej łamliwe, zwiększa się tendencja do ich wypadania; i paznokcie – rozdwajają się, łamią i stają się bardziej miękkie. Zanik skóry czy trudności w gojeniu się ran mogą być spowodowane niewystarczającą ilością kolagenu.
Na znaczny spadek kolagenu ma wpływ: promieniowanie słoneczne, zbyt dużo wolnych rodników tlenowych krążących w organizmie oraz toksyny zalegające w ustroju. Niekorzystnie jest również palenie papierosów. Warto pamiętać, że na powstawanie kolagenu bardzo niekorzystnie działa stres przewlekły. Organizm wydziela wtedy więcej kortyzolu (hormon stresu), który powoduje rozpad kolagenu.
Zdrowy tryb życia spowalnia starzenie, w tym starzenie skóry. Przede wszystkim należy właściwie bilansować dietę. Dla syntezy kolagenu bardzo ważne jest dostarczanie do organizmu witaminy C i żelaza. Przy niedoborze tych składników kolagen nie będzie powstawać. Najlepszym źródłem kolagenu w jedzeniu są skóry, ale też chrząstki i ścięgna. Żelatyna to prawie czysty kolagen. Można też jeść kolagen rybiego pochodzenia. Korzystnie na zachowanie kolagenu wpływa aktywność fizyczna.
Źródła kolagenu
Kolagen występuje w pożywieniu pochodzenia zwierzęcego (chrząstki, kości, ścięgna).
kolagen wołowy – przyswajalny przez człowieka słabiej niż kolagen rybi.
kolagen z kurczaka – łatwo dostępny, najlepiej wpływa na poprawę pracy chrząstek i stawów.
kolagen rybi – najskuteczniejszy, biologicznie aktywny o strukturze identycznej do ludzkiego (potrójna helisa). To powoduje, że jego przyswajalność jest wielokrotnie wyższa, niż kolagenu innego pochodzenia. Poprawia wygląd skóry i włosów.
kolagen z jaj – cenne źródło kolagenu
Suplementy kolagenowe
Warto pamiętać, że wymiana kolagenu trwa non stop, nie da się przeprowadzić jednorazowej akcji uzupełniania kolagenu np. jeść przez miesiąc żelatynę czy inne produkty z kolagenem, i na tym poprzestać, bo to pomoże na miesiąc.
Skuteczność zewnętrznego stosowania kolagenu (w postaci kremu na zmarszczki i wszelkie dolegliwości, łącznie z rozstępami) to mit! Kolagen jest białkiem, a więc dużą strukturą, dużą cząsteczką, która nie ma szans przeniknąć do skóry. Nie ma możliwości wbudowania w nasze struktury gotowego kolagenu, w dodatku cudzego. Musiałby najpierw ulec strawieniu, czyli rozłożeniu na aminokwasy, i dopiero one mogłyby być wykorzystane do syntetyzowania własnego kolagenu.
Kolagen typu II jest elementem wchodzącym w skład ludzkiej chrząstki stawowej. Odmiana tego związku jest bardzo powszechna i na rynku jest dostępna jako żelatyna rekina. Ze względu na swoją elastyczność i wysoką tolerancję rozciągania występuje w obrębie anatomicznych ścięgien oraz stanowi jeden z podstawowych budulców skóry.
Podstawowym zastosowaniem kolagenu II są stany bólowe i zapalne w obrębie narządu ruchu (np. chrząstek i torebek stawowych, ścięgien lub więzadeł). Ponadto bardzo często jest stosowany jako element profilaktyki oraz terapii takich patologii jak choroba zwyrodnieniowa stawów czy reumatoidalne zapalenie stawów. Bardzo często można go spotkać jako element obowiązkowej suplementacji u sportowców aby zapobiec urazom oraz wzmocnić aparatu ruchu. Zaleca się formę zhydrolizowaną, gdyż taka charakteryzuje się najwyższą bioprzyswajalnością.
Hydrolizaty kolagenu
Warto zaznaczyć, że literatura na temat wpływu zażywania suplementów diety zawierających kolagen lub jego hydrolizaty jest bardzo uboga. Nowe badania prowadzone in vivo na zwierzętach (szczury) potwierdzają pozytywny wpływ codziennego suplementowania hydrolizatami kolagenu bydlęcego na białka macierzy zewnątrzkomórkowej. W porównaniu z grupą kontrolną wzrosła względna ilość kolagenu I oraz IV w pobranych próbkach skóry, jak również obniżyła się ilość zarówno proenzymu, jak i aktywnej formy kolagenazy typu 2, enzymu odpowiedzialnego za degradację kolagenu.Wyniki te sugerują, że suplementacja hydrolizatami kolagenu może opóźnić związane z wiekiem zmiany w macierzy zewnątrzkomórkowej i stymulować procesy anaboliczne w tkance skóry.
W badaniach nad starzeniem się szczurów, potwierdzono, że długotrwałe podawanie tym zwierzętom hydrolizatu kolagenu rybiego stymulowało biosyntezę kolagenu typu I oraz III i zmniejszało aktywność kolagenazy typu 1. Udowodniono, że produkty hydrolizy kolagenu mogą łagodzić stres oksydacyjny.
Badania sugerują, że stosowanie doustne hydrolizatów kolagenu może stanowić korzystną metodę spowalniającą proces chronologicznego starzenia się skóry.
