Insulinooporność może przyczynić się do rozwoju cukrzycy typu 2, zespołu policystycznych jajników oraz do zaburzeń sercowo-naczyniowych.
Co dokładnie oznacza insulinooporność?
To obniżenie wrażliwości tkanek na działanie insuliny, hormonu wytwarzanego przez trzustkę głównie w celu obniżenia poziomu glukozy we krwi. Ostatnie badania donoszą, że ponad 50% ludzi cierpi na insulinooporność tylko o tym nie wie!
W praktyce wygląda to tak: jemy posiłek zawierający węglowodany na przykład ziemniaki, makaron, bułki pszenne czy owoce, następnie zostają one rozłożone do najprostszej postaci, czyli glukozy. Glukoza z jelit wchłaniana jest do krwiobiegu i w tym momencie wzrasta poziomu cukru we krwi. Na pomoc przychodzi trzustka, która wydziela insulinę (im większy wzrost glukozy, tym więcej trzustka wydziela insuliny). Proces ten ma ma umożliwić wniknięcie cząsteczek glukozy do komórek mięśniowych i wątrobowych w celu uzupełnienia zapasu glikogenu, a gdy zapasy już nie wymagają uzupełnienia to nadmiar glukozy zostaje zmagazynowany w postaci tkanki tłuszczowej.
W insulinooporności komórki nie reagują na insulinę a trzustka zwiększa jej produkcję i coraz więcej insuliny dostaje się do krwioobiegu. Wysoki poziom insuliny ratuje organizm nawet przez wiele lat przed cukrzycą typu 2 i jednocześnie blokuje wydzielanie glukagonu, co uniemożliwia spalanie tkanki tłuszczowej, gdyż organizm przerabia niewykorzystaną energię w tłuszcz. Z powodu wysokiego poziomu insuliny we krwi nie możemy sięgnąć do zapasów energii z komórek tłuszczowych, więc doświadczamy nagłego napadu głodu lub mamy olbrzymią ochotę na węglowodany. W końcu zapasy insuliny się wyczerpują i zaczynamy chorować na cukrzycę typu 2.
Dodatkowo nieprawidłowy wyrzut insuliny do krwi powoduje stymulację jajników do produkcji androgenów i testosteronu, które mają zmniejszyć wrażliwość na insulinę. Podwyższony poziom androgenów prowadzi do zaburzeń miesiączkowania, rozwoju torbieli jajnika, nadmiernego owłosienia i rozwoju zespołu policystycznych jajników, ale nie tylko…
Nadmiar insuliny we krwi odpowiada za:
tendencję do tycia
stłuszczenie wątroby
zaburzenia gospodarki lipidowej
podwyższenie ciśnienia krwi
zaburzenie pracy jajników
Przyczyny insulinooporności:
otyłość brzuszna (nadwaga u kobiet to obwód talii 80-88cm a u mężczyzn 94-102cm)
nadmierne spożycie kalorii
jedzenie produktów o wysokim indeksie glikemicznym
stany zapalne
zaburzenia hormonalne
uwarunkowania genetyczne
Objawy niepokojące, mogące świadczyć o insulinooporności:
nadmierna senność po posiłku (najczęściej po węglowodanach)
przyrost masy ciała
obniżenie nastroju
problemy z pamięcią i koncentracją
częste bóle głowy
rozdrażnienie
zmęczenie
uczucie zimna
drżenie rąk i przyspieszenie oddechu
wzmożona potliwość
uczucie napuchnięcia i pogrubienia rysów twarzy
napady głodu około 2-3 godzin po posiłku
ochota na słodycze
problemy ze snem
problemy hormonalne: zmniejszenie produkcji testosteronu u mężczyzn, hirsutyzm – nadmierne owłosienie u kobiet, hiperandrogenizm (nadmiar androgenów u kobiet), zaburzenia miesiączkowania, nadmierny łojotok, trądzik, zespół policystycznych jajników
zmiany na skórze o typie rogowacenia ciemnego – ciemne zabarwienia skóry o specyficznej grubej, aksamitnej fakturze. Najczęściej pojawiają się na szyi, pod pachami lub w pachwinie, chociaż mogą też występować na łokciach, kolanach, kostkach lub w innych miejscach zagięciach skóry.
brak chudnięcia pomimo stosowania diety i wysiłku fizycznego
Jakie badania należy wykonać?
Doświadczony lekarz może podejrzewać insulinooporność na podstawie wywiadu z pacjentem i typowych wyżej opisanych objawów. W praktyce każdy lekarz diagnozuje inaczej. Dla jednego doktora ważne będzie oznaczenie glukozy i insuliny na czczo, dla innego hemoglobina glikowana lub pomiar krzywej glukozowej i insulinowej.
Zdarza się jednak, że glukoza i insulina na czczo jest prawidłowa a nawet krzywa glukozowa też jest prawidłowa, ale krzywa insulinowa pokazuje wyraźne nieprawidłowości.
Dlatego warto przy testach z obciążeniem glukozy zrobić od razu krzywą insulinową.
Na czym polega test obciążenia glukozą OGTT – Oral Glucose Tolerance Test?
Najpierw pobiera się krew żylną na czczo do oznaczenia wyjściowego poziomu glukozy. Następnie w ciągu 5 minut należy wypić 75 gramów glukozy rozpuszczonej w 250-300 ml wody. Potem siada się w poczekalni i czeka na kolejne pobranie krwi, gdzie kolejno co godzinę badany będzie poziom glukozy we krwi (dodatkowo podczas tego badania warto oznaczyć krzywą insulinową). Na badanie należy zarezerwować ponad 2 godziny. Badanie na krzywą glukozową i insulinową musi być zlecone przez lekarza, nawet jeśli jest wykonywane prywatnie.
Normy dla glukozy:
na czczo poniżej 100 mg%
po 1h poniżej 160 mg%
po 2h poniżej 120 mg%
Normy dla insuliny:
na czczo do 10 uIU/ml
po 1h do 50 uIU/ml
po 2h do 30 uIU/ml
Inne badania które warto wykonać:
profil lipidowy (cholesterol całkowity, HDL, LDL, trójglicerydy)
próby wątrobowe (bilirubina, ASPAT, ALAT)
morfologia z rozmazem
hemoglobina glikowana
CRP
witamina D3
witamina B12
ferrytyna
badanie moczu
gen MTHFR
TSH
indywidualny profil hormonalny
poziom kreatyniny
Czym grozi nieleczona insulinooporność?
rozwojem cukrzycy
zespół metaboliczny
zwiększone ryzyko zawału serca i udaru mózgu
prowadzi do stłuszczenia wątroby
rozwój PCOS (zespołu policystycznych jajników)
zmniejszenie produkcji testosteronu u mężczyzn
zwiększoną produkcją hormonów męskich u kobiet
pogorszenie jakości życia z powodu ciągłej senności i słabej koncentracji
Sytuację pogarsza wzrost insulinooporności, która powoduje pogłębianie się problemu otyłości. Powstaje wtedy błędne koło chorobowe!
Jak leczyć insulinooporność?
Insulinooporność nie jest uznawana za chorobę i nie ma tak na prawdę opracowanych ogólnych zasad postępowania.
Endokrynolog po rozpoznaniu insulinooporności najczęściej zleca pacjentowi:
dietę o niskim indeksie glikemicznym
unikanie nadwagi
kontrola stężeń glukozy i insuliny
eliminacja łatwo przyswajalnych węglowodanów
aktywność fizyczną
eliminację używek typu alkohol, papierosy
w indywidualnych przypadkach metforminę – jej działanie polega na hamowaniu wątrobowej produkcji glukozy oraz uwrażliwienie tknek obwodowych (mięśniowa, tłuszczowa) na działanie insuliny albo spironol – lek o działaniu moczopędnym, nie wypłukujący potasu.
Co z dietą?
W problemie insulinooporności najważniejsza jest odpowiednia dieta. Pamiętajmy, że każdy z nas jest inną jednostką i różnimy się od siebie stanem zdrowia, dolegliwościami i u każdego zalecenia dietetyczne czy fizyczne mogą wyglądać inaczej. Można dodatkowo oprócz typowych objawów dla insulinooporności mieć wzdęcia, dysbiozę jelit, wrzody żołądka lub choroby metaboliczne jak Hashimoto, osłabienie pracy nadnerczy czy stłuszczenie wątroby. Dlatego najrozsądniej byłoby udać się do dietetyka specjalisty, który ustawi odpowiednia dietę. Nie jest natomiast zalecana dieta białkowa Dunkuna, która w pierwszym momencie powoduje spadek wagi, ale później następuje efekt jo-jo a do tego obciąża nerki, wątrobę i trzustkę.
Popularna dieta z niskim indeksem glikemicznym przynosi bardzo dobre efekty, choć zdarza się, że nie u wszystkich osób się sprawdzi. Warto również zapoznać się z terminem ładunku glikemicznego oraz dietą białkowo-tłuszczową. Dieta białkowo-tłuszczowa wzbudza kontrowersje, natomiast jest grupa osób, która czuje się doskonale na takiej diecie. Poza tym jednej osobie odpowiadać będzie 5 posiłków dziennie a innym tylko 3, więc tak naprawdę należy obserwować swój organizm, jak reaguje po danym posiłku i czy jest poprawa wyników i samopoczucia. Więcej o diecie w insulinooporności będzie w kolejnym wpisie z uwagi na ogrom materiału.
Jaki wysiłek fizyczny dla osób z insulinopornością?
Najczęściej zalecany jest wysiłek o średnim lub niskim poziomie intensywności, na przykład spacery, marszobiegi, jazda na rowerze, pływanie, taniec, pilates, joga czy nordic walking. Przy insulinooporności wskazane są krótkie, intensywne wysiłki a nie długie i męczące dlatego, żeby mniej stresować organizm i nie zwiększać poziomu kortyzolu. Najlepiej aktywność dostosować do swoich możliwości, stanu zdrowia i upodobań.
Suplementy zmniejszające insulinooporność:
cynamon – przyprawa poprawiająca tolerancję glukozy
kurkumina z piperyną – badania wskazują, że kurkumina może być skuteczniejsza nawet niż syntetyczna metformina w wychwytywaniu glukozy. Piperyna – wyciąg z czarnego pieprzu zwiększa wchłanianie kurkuminy
zielona herbata – blokuje transport glukozy do tkanek tłuszczowych i zwiększa do mięśni, dzięki czemu zwiększa się wrażliwość tkanek na insulinę i przy okazji dobrze wpływa na odchudzanie
kwasy omega-3 w rybach zawarte w tranie w roślinnych olejach nierafinowanych, posiadają silne właściwości przeciwzapalne, poprawiają pracę mózgu i zwiększają wrażliwość komórek na insulinę
olej z czarnuszki – regeneruje trzustkę, obniża poziom cukru we krwi
kwas alfa liponowy – zwiększa wychwyt glukozy przez komórki
witamina D3 ( najlepiej połączyć z K2MK-7) – poprawia wrażliwość komórek na działanie insuliny
magnez -nadmierny wyrzut insuliny powoduje wypłukiwanie magnezu, dlatego suplementacja magnezu jest bardzo ważna, wpływa on na funkcjonowanie układu nerwowego
witaminy z grupy B a najczęściej B12 – najlepiej w formie metylowej- łatwo przyswajalnej dla organizmu
koenzym Q10 – wpływa na pochłanianie glukozy, oraz poprawia działanie beta komórek trzustki, które produkują insulinę.
tauryna – zwiększa wrażliwość komórek na insulinę
probiotyki – zalecany w przypadku wzdęć
ostropest plamisty – zalecany w przypadku zaburzeń trawienia i pracy wątroby
